​

امام صادق (علیه السلام) فرمود:

«خدا دعایى را که از دل غافل و بى خبر برخیزد، مستجاب نمى کند پس وقتى دعا کنى، از عمق دل به او روى آور (و دلت را با زبانت همراه گردان) و سپس به اجابت دعایت مطمئن باش»

بحارالانوار ج 93، ص305

از امام صادق (علیه السلام) نقل شده كه امیر المۆمنین (علیه السلام) فرمود:

دعا را در چهار مورد غنیمت بدانید: هنگام خواندن قرآن، موقع گفتن اذان، هنگام نزول باران و زمانى كه دو سپاه رو در روی هم برای جهاد قرار می گیرند.

آیت ا.. بهجت (ره):

بنده اگر درخواست مشروعی از خداوند دارد ولی به هدف اجابت نمی‌رسد باید از کانال دیگر وارد شود یک نمونه از کتاب ارزشمند تذکره اولیاء شیخ عطار نیشابوری را نقل به کلام می‌کنم.

بنابراین فرموده آیت‌الله بهجت، آن دعایی مستجاب است که دعاکننده در آن مطمئن به اجابت باشد و این امر به قول ایشان قلب متقین و دل شکسته می‌خواهد

روزی از روزگاری شخصی الاغ خود را گم کرده بود هر چه گشت نتوانست آن را پیدا کند. راهی نیشابور شد از افرادی که در مرکز شهر جمع شده بودند سۆال کرد در بین شما نیشابوریان آبرودار کیست؟ همه شیخ ابوالحسن بوشنجی را معرفی کردند. یک ‌راست سراغ او رفت و او را در حال عبادت یافت. یقه او را گرفت و گفت الاغ مرا بده. او غافلگیر شده با حالت تعجب گفت الاغ شما نزد من چه می‌کند؟ گفت من نمی‌دانم باید الاغ من را بدهی، از او اصرار و از شیخ انکار تا کار به جایی رسید که شخص فریاد زد ای مردم به داد من برسید الاغ مرا از شیخ گرفته به من بازگردانید.

در این هنگام شیخ دست به آسمان برداشت و گفت بار خدایا مرا از دست این شخص نجات بده، در این هنگام آن مرد را صدا زدند که فلانی، بیا الاغ شما پیدا شد مرد در حالی که یقه شیخ را رها کرده و از او جدا می‌شد گفت ای شیخ من می‌دانستم که الاغم نزد شما نیست لکن چون خودم در نزد خدا صاحب آبرو نبودم گشتم و شما آبرودار را پیدا کردم تا شاید شما نفسی بزنی و دعای من درگیر شود.

با توجه به این تذکر و با توجه به آیه شریفه : یا ایهاالذین آمنوا اتقواالله وابتغوا الیه الوسیله و جاهدوا فی سبیله لعلّکم تفلحون؛ ای اهل ایمان از خدا بترسید و به وسیله ایمان و پیروی از اولیای حق به خدا توسّل جویید و در راه او جهاد کنید، باشد که رستگار شوید.

مۆمنین اگر دیدند پس از چند بار دعا کردن دعای آنان اجابت نمی‌شود باید در صدد پیدا کردن صاحب نفسی باشند. این توهم پیدا نشود که اینان در نزد درگاه حق تعالی آبرو ندارند بلکه گاهی حکمت الهی این چنین اقتضاء می‌کند که دعای شما به نحو خاصی اجابت بشود.

آیت ا.. بهجت (ره):

یکی از مهم‌ترین نکات در پاسخ دهی به این سۆال این است که ترس و تردید در آن به خوبی روشن است. چنان به خداوند ایمان داشته باشید که در کودکی خود را به مادر می‌سپردید و جز او کس دیگری را نمی‌شناختید و عشق او را با تمام و جود احساس می‌کردید.

یا ایهاالذین آمنوا استجیبوا لله و للرسول اذا دعاکم لما یحییکم؛ ای اهل ایمان دعوت خدا و رسول را اجابت کنید، آنگاه که به سوی آنچه زنده ‌تان می‌کند، فرا می‌خوانند.

بسیاری از مردم که می‌توان گفت عموم انسان‌ها، وقتی گرفتار می‌شوند دست به دامن دعا می‌شوند و هر کدام با لحن مخصوص به خود دست‌ها را بالا می‌برند و از معبود خود التماس دعا دارند.

مۆمنین اگر دیدند پس از چند بار دعا کردن دعای آنان اجابت نمی‌شود باید در صدد پیدا کردن صاحب نفسی باشند. این توهم پیدا نشود که اینان در نزد درگاه حق تعالی آبرو ندارند بلکه گاهی حکمت الهی این چنین اقتضاء می‌کند که دعای شما به نحو خاصی اجابت بشود
 

اگر این لحظات پرشکوه را به یک باره نظاره گر باشی اوقات بسیار با شکوهی را تشکیل می‌دهد که هر بیننده را به وجد آورده ناگزیر او را به تعظیم در مقابل آن معبودی قرار می‌دهد که این خیل عظیم در پیشگاه او سر تسلیم و خشوع آورده‌اند. از اینجا است که می‌توان به سرّ این آیه پی برد که می‌فرماید: و لقد ارسلنا الی‌امم من قبلک فاخذنهم بالبأساءوالضّراءلعلّهم یتضرّعون؛ و به تحقیق فرستادیم پیغمبرانی به سوی امت‌هایی که قبل از تو می‌زیستند. پس آنان را به سختی‌ها و گرفتاری‌های گوناگون دچار ساختیم تا شاید روی تضرّع به درگاه ما آورند.

این صحنه با شکوه وقتی برای نوع بشر جذّاب و هیجان انگیز باشد به طریق اولی برای خالق بی بدیع بسیار جذاب‌تر خواهد بود. امّا بسیار دیده شده است که مۆمنین طلب حاجتی را از حضرت حق دارند، لکن آن دعا مشخصاً آن گونه که مورد نظر آن‌هاست اجابت نمی‌شود. گله‌مند هستند ولو در دل، که آن را اظهار نمی‌کنند یا اگر هم به زبان می‌آورند بسیار با احتیاط، غالباً هم خود را مقصّر و نا لایق معرفی می‌کنند. که همه این‌ها به نوعی بوی یأس می‌دهد.

حال اگر با توجه به آیات و روایات این مسئله را بررسی نماییم می‌بینیم که خداوند متعال هر دعا را اجابت می‌نماید منتهی با توجه به حکمت بالغه خود نه دقیقاً آن گونه که مورد نظر بنده می‌باشد.

لذا باید دانست که دعا شرایط خاص خود را دارد و لذا اگر بنده در صدد کسب آن شرایط باشد آن موقع دیگر شاهد هیچ‌گونه گله، شکایت، یأس و نا امیدی نخواهد بود و ته دل همه ملتمسین به دعا نوعی رضایت‌مندی و خشنودی را می‌بینیم.

بنده مضطر وقتی گرفتاری به او روی می‌آورد بلافاصله دست به دامن دعا می‌شود و چه بسیار دیده و شنیده شده است که اصرار فراوان دارد به درخواست خود از حضرت حق تعالی ولی هرگز در صدد تغییر شیوه درخواست خود بر نمی‌آیند این مثل آن می‌ماند که در یک بازی گروهی وقتی در یک نقطه ای بن بست وجود دارد بازیکنان یک تیم تمام همّ خود را مصروف همان نقطه می‌کنند. که اگر تغییر تاکتیک می‌دادند با صرف انرژی کمتری می‌توانستند آن مانع را دور بزنند و به هدف خود برسند نظیر همین امر در زمینه دعا می‌باشد.

آیت ا..بهجت (ره):

در روایت درباره شرایط استجابت دعا آمده است: «من دعا و هو لایحس سوی الاجابة استجیب له»، یعنی هر کس دعا کند و جز اجابت احساس نکند، دعایش مستجاب می‌شود.

ایشان در ادامه می‌فرمایند: گویا حالتی در ما پیدا شده شبیه به یاس از اجابت، که دعای ما فقط به زبان و لقلقه‌ی لسانی است؛ نه دعای برخاسته از دل مطمئن و امیدوار به اجابت. قلب متقین و دل شکسته‌ای می‌خواهد که دعایش مثل تیر به هدف برسد، به گونه‌ای که دعا کنیم و اجابت آن را بفهمیم و یا حداقل به ما وعده‌ی استجابت آن را بدهد، ولو بعد از چهل سال، همچنان که درباره حضرت یعقوب علیه‌السلام ظاهر دارد [محقق شد].

بنابراین فرموده آیت‌الله بهجت، آن دعایی مستجاب است که دعا کننده در آن مطمئن به اجابت باشد و این امر به قول ایشان قلب متقین و دل شکسته می‌خواهد. (کتاب پرسش‌های شما و پاسخ‌های آیت‌الله بهجت، جلد دوم)

در حدیث قدسی آمده است که چون موسی (علیه السلام) از خدا پرسید در کجا بیشتر می‌توان یافت؟ در جواب آمد : «انی عند القلوب المنکسره و القبور المندرسه؛ من در دل‌های شکسته و نزد قبرهای کهنه‌ام.»

 از نکاتی که در جذب مخاطبان، تأثیرگذار می نماید، نوآوری در طرح ایده هاست؛ همچنین نو بودن خود افکار و اندیشه ها. رهبر انقلاب می فرمایند: نكته اى كه من همیشه در مورد آقاى مطهّرى تكرار كرده ام، بدیع گویى، نوآورى و سخن و فكر تازه عرضه كردن ایشان است.

 از عمده دلایلی که شهید مطهری در تبلیغشان در سطح وسیع؛ چه برای عوام و چه خواص، موفق بودند، همان به روز بودن ایشان بود؛ به گونه ای که سعی می کردند همگام با نیازها و شبهات جامعه به پیش روند و پاسخی درخور برای نسل تشنه داشته باشند. رهبر معظم انقلاب در این رابطه می فرمایند: طبیعتِ خیلى از پدیده هاى عالم، نسخ است و هر چه مى گذرد، این پدیده ها كهنه تر مى شوند. اغلب پدیده هاى عالم همین طورند. بعضى از پدیده ها هم هستند كه هر چه مى گذرد، نه فقط غبار نمى گیرند، بلكه درخشان تر، پُر نمودتر، چشمگیرتر و اثرگذارتر مى شوند. پدیده هایى كه تكیه بر حقیقت دارند، معمولاً این گونه اند. من به روشنى احساس مى كنم كه بحمداللَّه افكار مرحوم آیةاللَّه شهید مطهّرى هم از این قبیل است. براى مثال، ایشان درباره علل گرایش به مادّیگرى، در باب معناى قضا و قدر و خیلى از مفاهیمِ كلامِ جدیدِ اسلامى، مباحثى را مطرح كردند، كه امروز وقتى ما به فضاى پیرامونى خودمان در جامعه نگاه مى كنیم، مى بینیم پاسخ پرسش هایى است كه به روز مطرح مى شوند.

مقام معظم رهبری در این ارتباط می فرمایند تا سال 49 و 50 خیلی مسائل انحرافی در محیط مبارزه به چشم نمی‌خورد. وقتی که منافقین،دستشان را رو کردند و نوشته‌ها‌ی ایدئولوژیک آنها کم کم پخش شد، آقای مطهری بیش از همه حساسیت نشان داد. چون من به یاد دارم که در سال 51 تلاش فراوانی شد که امام را وارد کنند که این حرکت جوان ها را تأیید کنند که به نام «مجاهدین» و… بودند، اما امام، سخت ابا کردند و یک بار کتاب های مجاهدین را خوانده بودند و گفته بودند اینها همان حرف های لنین و ارانی است، پس حرف های شما کدام است؟ مرحوم مطهری در معرفی اینها به امام نقش داشتند و خودشان آن قدر، حساسیت نشان دادند تا عملاً کنار کشیدند و آن وقت، مجاهدین ایشان را متهم کردند به این که سازشکارند و اهل مبارزه نیستند و حال، این که کنار کشیدن ایشان حساسیت ایشان را نشان می‏داد و مؤثر و مفید هم واقع شد و ایشان در آن موقع، کار ایدئولوژیکشان را زیاد کردند. و اثرش این بود که در سه چهار سال بعد، حقانیت حرکت ایشان روشن شد و حرکت صحیح اسلامی، دوباره از سال 54 رو به رشد رفت و کم کم خط امام تبلور یافت.

رهبر فرزانه انقلاب، ضمن تأکید بر بازخوانی مکرر و تفکر در آثار و افکار استاد شهید مرتضی مطهری، آن را برای مبلغان و طلاب، لازم و واجب می دانند؛ چرا که به اعتقاد ایشان: روحانیان باید با اتکا نکردن به حرف های تکراری، برای همه قشرها و سطوح مختلف فکری، حرف های نو و جذاب داشته باشند. همچنین باید صاحب نظرانی که دارای بنیه قوی فقهی و نگاه امروزی به مسائل هستند با تلاش مضاعف و تکیه بر فقه و مبادی فقهی به تبیین مسائل مختلف و پاسخ گویی دینی به این نیازهای جدید بپردازند(دیدار علما و روحانیون استان یزد بامقام معظم رهبری). نگاهی که ایشان به افکار استاد دارند، برای تبلیغ در عصر جدید، بسیار حائز اهمیت می نماید؛ زیرا در نگاه رهبر انقلاب، طلابی موفقند و ادامه دهنده راه استاد که وسیع نگر باشند، بصیرت داشته باشند، آحاد مردم را مخاطبان خود قلمداد کنند، پارسایی کنند، فقط به مطالعه در حجره بسنده نکنند و به تعبیر ایشان: طلبه نمی تواند و نباید فقط به مطالعه در حجره بسنده کند، بلکه بسیار مهم و ضروری است که از مسائل داخلی و جهانی، جریان های سیاسی، منفذهای احتمالی نفوذ دشمن و دیگر مسائل مهم،‌ به خوبی آگاه باشد(همان). و اینها همه در وجود علامه شهید مرتضی مطهری وجود داشت؛ روحانی که تمام نکاتی را که برای موفقیت در تبلیغ، می بایست لحاظ شود تا تبلیغ، موفق باشد، در نظر می گرفت. رهبر معظم انقلاب اسلامی ، آیت الله شهید مطهری را مظهر تلاش برای رفع شبهات ذهنی جوانان، قشر تحصیل‌کرده و روشنفکران می دانند و معتقدند که مطهری، مهم‌ترین سؤالات ذهنی جامعه را شناخت و با تفکر و منطق و فلسفه اسلامی به آنها پاسخ داد و همه فضلا و طلاب جوان باید از این روش و متد پیروی کنند.

آنچه در زندگي استاد شهيد آيت الله مرتضي مطهري بيش از همه خودنمايي مي كند‏، اين است كه حيات پربركت ايشان همواره بر مدار ارزش ها و كرامت انساني چرخيد و ايشان همواره تمام سعي خود را براي شناساندن بهتر خدا، مكتب و دين اسلام براي ديگران به كار بستند و به هيچ بيگانه اي مجال تجاوز به ارزشهاي دين اسلام را ندادند، ايشان به عنوان يك معلم راستين در سنگر تعليم و تعلم قدم نهادند و در اين راه به قله هاي رفيع دست يافتند‎. ايشان شرافت و مرتبت را با شان خداوند و پيامبران در وجود خويش محقق ساختند و هدف متعالي خلقت؛ پيوند انسان به خداوند متعال (عبادت) را با همت بلند خويش جاري كردند؛ ايشان نگاه تركيبي به همه معارف بشري داشتند و تمامي تلاشهاي علمي و عملي خود را مقدمه اي براي عبادت خداوند متعال مي دانستند و همواره دينداري را در دستور كار داشتند و زماني كه به شهادت رسيدند، عبادت عملي و علمي خود را كامل كرده و به ديار باقي شتافتند تا معمار و معلم بزرگ انقلاب اسلامي، حضرت امام خميني (ره) همه آثارش را مفيد بدانند و بهره برداري از آنها را سفارش كنند…

استاد مرتضي مطهري نمونه كامل و راستين يك معلم انسان ساز است كه در تارك زمان درخشيده است و قله هاي بلندي را فتح ساخته و انسانهاي بزرگي را تربيت نموده و با تاليفات خود به هنر «معلمي» خود استمرار بخشيده است. چه نيكو است كه مقام و نقش معلم را از كلام اين استاد شهيد ناظر باشيم: معلم بايد نيروي فکري متعلم را پرورش دهد و او را به سوي استقلال رهنمون شود. بايد قوه ابتکار او را زنده کند؛« يعني در واقع، کار معلم آتش گيره دادن است. فرق است ميان تنوري که شما بخواهيد آتش از بيرون بياوريد و در آن بريزيد تا آن را داغ کنيد و تنوري که در آن هيزم و چوب جمع است و شما فقط آتش گيره از خارج مي آوريد و آن قدر زير اين چوب ها و هيزم ها قرار مي دهيد که اينها کم کم مشتعل شود.