وجود همه ی چهارده معصوم پاک علیهم السلام از نوری واحد است و حقیقت نوری کردار و گفتار ایشان نیز واحد است. اگر در شکل و صورت ظاهری رفتارهای ایشان نسبت به هم تفاوتی دیده می شود به دلیل اختلاف در شرایط محیطی و زمانی است. ضرورت بسیاری از رفتارها یا گفتارها یمعصومان وابسته به شرایط اجتماعی، فرهنگی، سیاسی یا اقتصادی عصر وزمانه ی ایشان بوده  است . هریک از این بزرگواران از منظر شرعی و عقلی وظیفه داشته اند تا به مقتضای شرایط زمانی و مکانی، رفتارها و گفتارهای ویژه ای از خود ظهور و بروز دهند . از این روی در حالی که باطن و حقیقت سیره ی علمی و عملی همه ی معصومان علیهم السلام واحد است، تفاوت در اقتضائات زمانه باعث می شود که شکل و قالب رفتارها یا گفتارهای ایشان متفاوت باشد.

حضرت صدیقه طاهره علیها السلام وظیفه خویش می داند که در شرایط ویژه ی زمانی خویش قیام کند و به دفاع عاشقانه از ولیّ امر غریب و مظلوم بپردازد در حالی که امام حسن مجتبی علیه السلام وظیفه ی خویش می بیند که در زمانه ی خویش با معاویه صلح نماید. امام حسین علیه السلام اصل و ریشه ی دین را در خطر می بیند و تمتم هستی، خانواده و یاران خویش را در این راه فدا می سازد، در حالی که شرایط زمانی و محیطی زمان امام رضا علیه السلام اقتضا می کند تا آن بزرگوار ولایت عهدی مامون ملعون را بپذیرد.

بنابراین ما باید از همین شیوه ی رفتاری معصومان علیهم السلام سرمشق بگیریم و همیشه در فراسوی قالب ها و شکل های گوناگون رفتار ایشان در تکاپوی کشف روح و حقیقت واقعی آن رفتارها باشیم و نیز همواره بکوشیم تا بدانیم عصر و زمانه ی ما اسوه پذیری از سیره ی اجتماعی کدام یک از معصومان را اقتضا می کند.

برگرفته از کتاب جامی از زلال کوثر