وجود همه ی چهارده معصوم پاک علیهم السلام از نوری واحد است و حقیقت نوری کردار و گفتار ایشان نیز واحد است. اگر در شکل و صورت ظاهری رفتارهای ایشان نسبت به هم تفاوتی دیده می شود به دلیل اختلاف در شرایط محیطی و زمانی است. ضرورت بسیاری از رفتارها یا گفتارها یمعصومان وابسته به شرایط اجتماعی، فرهنگی، سیاسی یا اقتصادی عصر وزمانه ی ایشان بوده  است . هریک از این بزرگواران از منظر شرعی و عقلی وظیفه داشته اند تا به مقتضای شرایط زمانی و مکانی، رفتارها و گفتارهای ویژه ای از خود ظهور و بروز دهند . از این روی در حالی که باطن و حقیقت سیره ی علمی و عملی همه ی معصومان علیهم السلام واحد است، تفاوت در اقتضائات زمانه باعث می شود که شکل و قالب رفتارها یا گفتارهای ایشان متفاوت باشد.

حضرت صدیقه طاهره علیها السلام وظیفه خویش می داند که در شرایط ویژه ی زمانی خویش قیام کند و به دفاع عاشقانه از ولیّ امر غریب و مظلوم بپردازد در حالی که امام حسن مجتبی علیه السلام وظیفه ی خویش می بیند که در زمانه ی خویش با معاویه صلح نماید. امام حسین علیه السلام اصل و ریشه ی دین را در خطر می بیند و تمتم هستی، خانواده و یاران خویش را در این راه فدا می سازد، در حالی که شرایط زمانی و محیطی زمان امام رضا علیه السلام اقتضا می کند تا آن بزرگوار ولایت عهدی مامون ملعون را بپذیرد.

بنابراین ما باید از همین شیوه ی رفتاری معصومان علیهم السلام سرمشق بگیریم و همیشه در فراسوی قالب ها و شکل های گوناگون رفتار ایشان در تکاپوی کشف روح و حقیقت واقعی آن رفتارها باشیم و نیز همواره بکوشیم تا بدانیم عصر و زمانه ی ما اسوه پذیری از سیره ی اجتماعی کدام یک از معصومان را اقتضا می کند.

برگرفته از کتاب جامی از زلال کوثر 

ادامه مطالب: برای نمونه در روایات می بینیم که فاطمه ی زهرا و عل یمرتضی علیهم السلام در یک چهار دیواری کوچک و گلین زندگی می کنند از یک  پوست گوسفند هم برای علف خور گوسفندشان و هم برای رو اندازشان استفاده می کنند. زهرا چادری از لیف خرما می بافد و از آن استفاده می کند و….قالب وشکل این گونه رفتارها به هیچ وجه در عصر حاضر قابل تاسی نمی باشد اما آنچه ارزشمند و قابل تاسی است «حقیقت»، «محتوا»، و«روح» این رفتار هاست اسوه پذیری حقیقی آنانند که روح این رفتارها را درک و اقتباس نمایند و در کالبد زندگانی خویش بدمند روح بی اعتنایی به دنیا و حقیر شماردن مظاهر فریبنده ی آن، روح پارسایی و رستگی از حب دنیا ، روح ساده زیستی و پرهیز شدید از تجمل گرایی. 

در بسیاری ازرفتارها و حتی گفتارهای معصومان علیهم السلام آنچه ارزشمند و قابل اسوه پذیری است پیام، محتوا، حقیقت و روح آن رفتار یا گفتار می باشد و قالب، کالبد و شکل آن رفتار یا گفتار لزوماَ مورد تاسی نیست.

برگرفته از کتاب جامی از زلال کوثر

ادامه مطالب:

اما الگو پذیری غیر مستقیم آن است که روح و حقیقت گفتار یا کردار آن اسوه های الهی را درک نماییم و با تحلیل و استنباط از سیره ی علمی و عملی آن بزرگواران،وظیفه ی خویش را در همه ی ابعاد زندگانی ( فردی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی و..) در یابیم.بسیاری از شکل ها و قالب های رفتاری اسوه ها ویژه ی همان عصر و زمان خودشان بوده است از این روی منظور از اسوه پذیری از آن رفتار ها این نیست که همان قالب و شکل رفتار یخاص را اقتباس و تقلی کنیم بلکه مطلوب و مقصود این است که روح و محتوی آن سیره ی رفتاری را در ک نماییم و آن را در شکل ها و کالبدهایی نوین، طبق اقتضای شرایط زمانی و مکانی خویش بدمیم.

ادامه دارد…

اسوه پذیری از معصومان علیهم السلام به دو صورت می تواند صورت پذیرد: مستقیم و غیر مستقیم. الگو پذیری مستقیم آن است که گفتار و کردار آن بزرگواران را عیناَ برنامه و راه و رسم زندگانی خویش قرار دهیم. در بسیاری از موارد گفتاری خاص یا رفتاری مشخص از ایشان با همان شکل و قالب رفتاری می تواند الگو و اسوه ما قرار گیرد. برای نمونه می شنویم که حضرت فاطمه ی زهرا علیها السلام در پی هر نماز واجب ذکر مخصوصی داشتند (34 مرتبه الله اکبر،33مرتبه الحمدالله، 33مرتبه سبحان الله) ذکری که دستور آن را به عنوان هدیه ای عظیم از پدر بزرگوارشان دریافت کرده بودند و همواره برآن مداومت می ورزیدند و به شیعیان خویش نیز توصیه  می فرمودند از این رو ی ما نیز به آن حضرت اقتدا می نماییم و همان ذکر را با همان ترتیب بعد از هر نماز واجب به عنوان با فضیلت ترین تعقیبات نماز می گوییم . چنین اقتدایی به آن بزرگوار، اسوه پذیری مستقیم خواهد بود.

ادامه دارد….

توجه به این نکته ضروری است که معصومان در آن دسته از ویژگی های خاص خود که تنها از موهبت های الهی ناشی شده است و از خصوصیات منحصر به فرد ایشان می باشد اسوه و الگو نمی باشند، اما ایشان درهزاران عرصه ی انسانی با همگان مشترکند هر چند اختلاف مراتب و درجات آنها قابل انکار نیست و در همین عرصه ها سرمشق و الگوی زندگانی می باشند، عرصه هایی چون: غرایز و شهوات، هواهای نفسانی، فطرت، عقل، بندگی و عبادت، روابط اجتماعی و… .

برگرفته از کتاب جامی از زلال کوثر

موثرترین و قاطع ترین عامل در تعیین رفتار و شخصیت هر انسان، اختیار و اراده ی آزاد اوست و نهایت تاثیر مجموعه عوامل دیگر این است که شناخت ها و گرایش های فطری را تقویت یا تضعیف کنند و در نتیجه زمینه را برای گزینش و اختیار آزادانه انسان را فراهم آورند.

بی شک در شکل گیری شخصیت اسوه هایی چون فاطمه علیها السلام عواملی چون وراثت، محیط داخلی (رحم مادر)، محیط طبیعی و جغرافیایی، دیگر محیط های پیرامونی( تربیت خانوادگی چگونگی  ازدواج و…) والهام های غیبی موثر واقع شده است ؛ اما می باید به حدود تاثیر این عوامل توجه داشت. نهایت تاثیر این عوامل، سرعت بخشی به شکوفایی استعدادهای فطری فاطمه علیها السلام بوده است سرعتی والا و بی نظیر که ویژه ی آن حضرت می باشد و در اسوه پذیری از ایشان چنین سرعتی هرگز مطلوب و مقصود نیست.

در عرصه ی اسوه پذیری از معصومانی همچون صدیقه طاهره ، هر چند شاید به گرد پای ایشان نیز نرسیم؛ اما چنین نگرشی هرگز نباید باعث یاس و ناامیدی و ایجادگر مانعی در اسوه پذیری از ایشان گردد.

اوج عروج فاطمه علیها السلام به رفیع ترین مقام انسانی همواره می باید برای اسوه پذیران امیدوار کننده و نشاط آفرین باشد؛ چراکه اصلی ترین مایه ی قوام و شکل گیری شخصیت فاطمه، اراده و اختیار آزاد او بوده است.

برگرفته از کتاب جامی از زلال کوثر از استاد محمد تقی مصباح یزدی