#گزیده_ای_از_سیره_اخلاقی_امام_رضا_علیه_السلام

گفتار وکردار ائمه معصومین (علیه السّلام) این معلمین جاوید ، راهنمایی وارشادات آن بزرگواران درزمینه های مختلف سیاسی ، اجتماعی ، تربیتی ، اخلاقی و… نه تنها رنگ کهنگی به خود نمی گیرد که هر روز ابعاد تازه ای از تأثیرات شگرف آن را شاهدهستیم. انسانها در تمامی جوامع نیاز به الگو دارند و چه الگویی بهتراز امامان معصوم. زندگی امام رضا(علیه السّلام) پر است ازنکاتی اخلاقی و آموزه های تربیتی و می تواند چراغ راهی باشد برای انسانهای سردرگم با هراندیشه ای و فکری .

#ادب

ابراهیم بن عباس می گوید: هیچ کس را افضل و برتر از امام رضا(علیه السّلام) ندیدم ویا نشنیدم و آن چیزهایی را که از حضرت رضا(علیه السّلام) مشاهده نمودم ، ازهیچ فردی دیگری شاهدنبودم . هر گز ندیدم آن حضرت با سخن خود به کسی جفا نکند و هرگز ندیدم که سخن کسی را قطع کند تا زمانی که آن شخص سخنش را به پایان برد و هرگز ندیدم که به یکی از خدمتکاران و زیر دستان خود بدگویی و دشنام روا دارد.(ناسخ التواریخ ج1ص153).

#سیره_تربیتى_امام_رضا_علیه_السلام با توجه به سفر آن حضرت به خراسان و دورى از کانون ‏خانواده و نیز تک فرزندى چنان که برخى از بزرگان قائلند بسیار قابل ‏توجه است; چرا که تربیت فرزند یگانه آن هم از راه دور شیوه‏اى خاص مى‏ طلبد.
و نباید انتظار داشت ‏یک شبه یا چند ماهه در امر ظریف و پیچیده تربیت معجزه انجام گیرد; بلکه‏ باید از سال ها قبل از تولد زمینه تربیت صحیح را فراهم کرد و بعد از تولد، بتدریج ‏با صبر و حوصله، به انجام آن پرداخت. در سیره ائمه اطهار علیهم السلام ‏و دیدگاه هاى آنان مسائلى چون انتخاب همسر شایسته، لزوم رعایت آداب ازدواج، توجه به مواقع و شرایط انعقاد نطفه، مراقبت هاى ایام باردارى و …حکایت ازاین نکته مهم دارد.
الف)انتخاب همسر صالح و شایسته
صفوان بن ‏یحیى از امام‏رضا علیه السلام نقل کرده است که فرمود: هیچ سودى براى مرد بهتر از همسر صالح، که‏ هنگام دیدن وى شوهر خوشحال شود و در غیاب شوهر نگهدار خود و اموالش باشد، نیست.
همچنانکه زن باید صالح و شایسته باشد، مرد نیز باید شایسته باشد. بر والدین است که به کمک دخترانشان، شوهری شایسته و صالحى براى آنان ‏انتخاب کنند. حسین بن‏بشار واسطى مىیگوید: خدمت امام رضا علیه السلام نامه نوشتم که یکى ‏از بستگانم از دخترم خواستگارى کرده است، ولى مرد بد اخلاقى است. (آیا صلاح‏ است که دخترم را به ازدواج او در آورم؟)حضرت فرمود: اگر بداخلاق است، دخترت‏ را به ازدواج او در نیاور.
ب)رعایت آداب ازدواج
بعد از انتخاب همسر شایسته، در طلیعه ازدواج باید مهم ترین هدف ازدواج، که همان تربیت فرزندان صالح است، مورد توجه باشد ویاد خداوند متعال میهمان قلبهاى پاک زن و مرد بوده و آنها باید، ضمن رعایت‏سایر آداب نکاح، از خداوند فرزند سالم و صالح طلب کنند. در کتاب شریف فقه ‏الرضا، که به حضرت رضا علیه السلام منسوب است، در مورد اولین برخورد زن و مرد، خطاب‏به شوهر، چنین آمده است: هنگامى که زن به خانه تو وارد شد، پیشانى‏اش را بگیر; او را به طرف قبله‏بنشان و بگو:«خداوندا، او را به امانت گرفته‏ام و با میثاق تو بر خود حلال‏ کرده‏‌ام;پروردگارا، از او فرزند با برکت و سالم روزى‏ ام کن و شیطان را درنطفه ‏ام شریک مساز و سهمى براى او قرار مده.»
ج) مراقبت هاى ایام باردارى
بعد از انعقاد نطفه، مراقبت هاى ایام باردارى بسیار مهم و ضرورى است. توجه به‏ وضعیت روانى همسر، گستراندن بستر آرامش در منزل و خارج آن و نیز تغذیه مناسب ‏و سالم از ضرورت هاى این دوره است. علاوه بر غذاى سالم و مقوى، استفاده ازبرخى میوه‏ ها و خوراکی ها مى ‏تواند در آینده کودک و شخصیت و صفاتش مؤثر باشد، بدین جهت، معصومان علیهم السلام بهره ‏گیرى از برخى خوردنی ها در ایام باردارى ‏توصیه کرده‏‌اند. محمد بن سنان از امام رضا علیه السلام نقل کرده است که آن حضرت فرمود:«همسران باردارتان را کندر دهید; اگر حمل آنها پسر باشد، پاکیزه قلب و دانشمند و شجاع خواهد شد و اگر دختر باشد، خوش اخلاق و زیبا مى‏ شود و نزد شوهرش منزلت مى‏یابد.»
نا گفته پیداست که این نوع خوراکی ها علت تامه پدید آمدن این صفات نیست و عوامل دیگر هم مؤثر است.

#ظرایف_اخلاقی_در_سیره_امام_رضا_(ع)
قرآنی به ویژه دین اسلام این موضوع به صورت خیلی جدی و ریشه‎ای مورد عنایت قرار گرفته است.
به نظر می ‎رسد پیام جهانی دین و جامعیت رسالت آن از این زاویه بسیار قابل تأمل و بهره‎ گیری است. نمونه‎ های اجرایی و عملی آن در زمان رسول خدا صلی الله علیه و آله و حکومت پنج ساله امام علی علیه‎السلام و در زمان امامان دیگر، سند بسیار محکم و استواری است در اهمیت دادن به مناسبات انسانی و رعایت حقوق آدمی از منظر دین اسلام. به این گزارش تاریخی دقت کنید:
امام علی علیه السلام هنگام بازگشت از جنگ صفین به کوفه درآمد و بر شامیان گذشت و شیون زنان را شنید که بر کشتگان جنگ صفین می‎ گریستند، در آن وقت حر بن شُرحبیل شبامی که از بزرگان قوم خود بود به سوی حضرت شتافت. امام به او فرمود: آیا زنان شما با گریه و زاری که اکنون می‎ شنوم بر شما چیره شده‎اند؟ آیا آنان را از این شیون و بی قراری باز نمی‎ دارید؟
حرب در رکاب امام پیاده به راه افتاد و امام سوار بود؛ لذا به او فرمود:بازگرد که پیاده آمدن چون تو در رکاب چون من، موجب فریفته شدن والی و خواری مؤمن است.
ما در تببین دیدگاه و رفتار امام در مورد حقوق انسانی ابتدا از همان حلقه‎های نزدیک به ایشان شروع می‎کنیم.امام با نزدیک‎ترین افراد اعضای خانواده و غلامان و کنیزان چگونه رفتار می‎ کرد؟ آنان چه تصویری از رفتار و اندیشه امام برای ما بازگو خواهند کرد؟ راویان و شاگردان از امام برای ما چه خواهند گفت؟ و امام با اندیشمندان و عالمان چگونه رفتار می ‎کرد؟ در همه این مجموعه، نظر ما به ظرائف اخلاقی امام علیه ‎السلام معطوف خواهند بود. می‎خواهیم بدانیم که امام به عنوان ولی الله و یک انسان کامل با هم نوعان خود چگونه نشست و برخاست می ‎کرد؟ تبیین بسیار معقولانه‎ای است که اگر ما بتوانیم نمادهای اخلاقی را در رفتار امام جست و جو کنیم و در مرحله مهم‎تر آنها را در رفتار فردی و اجتماعی خودمان اجرا نماییم و در این صورت است که می‎توان ادعای پیرو بودن، شیعه بودن و ولایت مدار بودن را اعلام کرد، و گرنه ما با کسانی که اعتقاد و الزامی به جریان ولایت ندارند، چه تفاوتی خواهیم داشت؟
بدون تردید آنچه امام رضا علیه السلام بدان توصیه و عمل می‎کرد، برداشت دقیق و جامع از معارف اسلامی بود که خاستگاه آن قرآن و سیره عملی و علمی آورنده مکتب، یعنی رسول خدا صلی الله علیه و آله است؛ چرا که نمونه ‎های آن را در سیره پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله با همان ویژگی مشاهده می ‎کنیم. شایسته است به اندیشه‎ ها و رفتار بزرگان دین نزدیک بشویم تا ما را در مناسبات و مشکلات روزمره زندگی کمک کند و به درستی از این تعالیم وحیانی و آسمانی بهره‎برداری کنیم.

#سیره_عملی_و_اخلاقی_امام_هشتم_علیه _السلام
بی گمان دیده گشودن بر آفتاب کاری ناشدنی است، چونان که پریدن در آسمان بلند.
شناخت خدایی مردان برخاسته از بوستان عترت، نه برای هر بال بشکسته ای شدنی، چه آنان که بر آفتاب دیده گشوده اند جز سایه مژگان خویش ندیده و آنها که در آن آسمان پریده اند جز شکسته بال خویش را نیافته اند.
با این همه شاید بتوان دیده بر پرتویی از آفتاب که بر زاویه ای تابیده است دوخت و در آن نشانها از حقیقت نور یافت که نور، همه یک گوهر است.
با چنین اعترافی به یکی از جنبه های پند آکنده حیات امام روی می کنیم و دست کوتاه خویش را به دریای ناشناخته کرانه «خوی ستوده امام» فرو می بریم تا مرواریدی چند بر گیریم و فراروی گذا‌‌‌‌ریم.

امام علی (ع)
سخن خوش و نیکو بگویید تا به نیکی شناخته (و یاد) شوند و به نیکی عمل کنید تا شایسته آن باشید.
وسائل الشیعه ،ج16 ،ص123،ح21142